COVID-19 İlişkili Septik Şok Tedavisi - TYBD Bilimsel Görüşü

Sağlık Bakalığı Bilimsel Kurulunun COVID-19 Erişkin Hasta Tedavi ve Yönetimi başlığı ile yayımladığı (ekte) öneri rehberindeki 'Septik şok varlığında uygulanacak yaklaşımlar' alt başlığı altındaki 1. maddenin güncel bilimsel veriler ışığında aşağıda açıklanan şekilde düzeltilmesini önermekteyiz.

COVID-19 ilişkili septik şok hastalarında ARDS’nin de tabloya eşlik etmesi göz önünde bulundurulduğunda bu hasta grubunda akut sıvı resüsitasyonunda liberal yaklaşım yerine konservatif yaklaşım ve vazopressör tedavisinin erken dönemde başlanması şok tablosunun daha iyi bir şekilde kontrol edilmesini sağlayacaktır (1-5). Ayrıca hastalarda var olabilecek kardiyak komorbiditeler de (diyastolik ve sistolik disfonksiyon gibi) göz önünde bulundurulduğunda ilk bir saat içerisinde 30 ml/kg izotonik kristalloid sıvı uygulanması var olan oksijenizasyon bozukluğu tablosunun daha da kötüleşmesine neden olabilir (5,6). Dahası kısa bir zaman önce yayımlanmış olan Coronavirus İlişkili Kritik Hastalarda Sepsis Sağ Kalım Kampanyası 2019 kılavuzunda da COVID-19 ve septik şok varlığında akut sıvı resüsitasyonunda liberal sıvı resüsitasyon yerine konservatif sıvı resüsitasyonu önerilmektedir (7). Bu nedenle, COVID-19 ilişkili septik şok hastalarında akut sıvı resüsitasyonunda vazopressör tedavisi erken dönemde düşünülmeli ve sıvı resüsitasyonunda liberal yaklaşım yerine konservatif yaklaşım tercih edilmelidir.  

1. Roch A, Guervilly C, Papazian L. Fluid management in acute lung injury and ards. Ann Intensive Care 2011;1(1):16.
2. Keddissi JI, Youness HA, Jones KR, Kinasewitz GT. Fluid management in Acute Respiratory Distress Syndrome: A narrative review. Can J Respir Ther 2019;55:1-8.
3. Permpikul C, Tongyoo S, Viarasilpa T, Trainarongsakul T, Chakorn T, Udompanturak S. Early Use of Norepinephrine in Septic Shock Resuscitation (CENSER). A Randomized Trial. Am J Respir Crit Care Med 2019;199(9):1097-105.
4. Macdonald SPJ, Keijzers G, Taylor DM, Kinnear F, Arendts G, Fatovich DM, et al. Restricted fluid resuscitation in suspected sepsis associated hypotension (REFRESH): a pilot randomised controlled trial. Intensive Care Med 2018;44(12):2070-8.
5. Cinel I, Kasapoglu US, Gul F, Dellinger RP. The initial resuscitation of septic shock. J Crit Care 2020;57:108-17.
6. Malbrain M, Van Regenmortel N, Saugel B, De Tavernier B, Van Gaal PJ, Joannes-Boyau O, et al. Principles of fluid management and stewardship in septic shock: it is time to consider the four D's and the four phases of fluid therapy. Ann Intensive Care 2018;8(1):66.
7. Alhazzani W, Møller HM, Arabi YM et al. Surviving Sepsis Campaign: Guidelines on the Management of Critically Ill Adults with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19).